اجیر (فقه)به کسی که خود را برای انجام کاری مانند بنّایی و خیّاطی اجاره می‌دهد، اجیر گفته می‌شود. از این رو، این عنوان، به اجارۀ اعمال اختصاص دارد و در باب اجاره از آن سخن رفته است. ۱ - اجیر در لغت و اصطلاحاجیر در لغت به معنی مزد گیر است. [۱]
فرهنگ المنجد (عربی بفارسی) ج۱، ص۸.
یعنی کسی که با گرفتن دستمزد برای دیگری کار می‌کند. [۲]
فرهنگ عمید، ص۹۲.
و در اصطلاح فقهاء عبارتست از: «الانسان الذی یُؤجر نفسه أویوجرهُ غیره للاشفاع من عمله و علی هذا یختص الاجیر بإجارة الاَعمال » انسانی است که خودش را اجاره می‌دهد یا غیر از خودش او را اجاره می‌کند تا از عمل او نفع ببرد بنابراین عنوان أجیر اختصاص به اجاره ی اعمال دارد، نه اعیان. ۲ - جایگاه اجیر در باب اجارهاجیر در باب اجاره از آن جهت بحث می‌شود که تمام شرایطی که در اجاره اعیان مثل خانه و ماشین و زمین لازم است (مثل اینکه متعاقدین بالغ باشند – عاقل باشند – منغعت حلال و مقصوده باشد اجرت باید مختص باشد. زمان معلوم باشد)؛ همه اینها در اجاره اشخاص لازم است. مثلاً اگر کسی، شخصی را اجیر کند تا برایش در امر قاچاق شراب، کار کند این اجاره باطل است و اجرت نیز حرام می‌باشد یا اگر زمان مشخص نباشد. اینجا اجاره باطل است. ۳ - انواع اجیراجیر بر دو نوع است. ۳.۱ - اجیر خاصکسی است که مستاجر وی را برای مدت معینی به کار گماشته است. تا خود اجیر مباشرتاً کار کند. اعم از اینکه مدت معین از حیث ابتدا و انتها، حقیقتاً معین و مشخص باشد یا در حکم معین باشد؛؛ نظیر آنکه اجیری را برای عمل معین اجیر می‌کند، که اول زمان کارش روز معیّن بوده و با او قرار می‌گذارد که کار را بدون سستی و تنبلی انجام دهد، تا تمام کند وچون عمل معین است و زمان انجام آن از دید عرف مشخص است با تعیین ابتدای آن در حکم تعیین حقیقی است. ۳.۱.۱ - اجیر شدن اجیر خاص برای غیر مستاجراگر اجیر خاص برای غیر کاری انجام دهد، که با حق مستاجر اول تنافی نداشته باشد. مثل خواندن صیغه عقد یا یاد دادن قرآن به دیگری در حال اشتغال: اینجا دو احتمال است. جایز نباشد، اگر چه عمل با حق مستاجر تنافی ندارد ولی زمان مال مستاجر است. و صرفاً منافع اجیر در این وقت باید صرف کار مستاجر گردد. پس حق ندارد بدون رضایت وی برای دیگری عملی انجام دهد. مجاز و مشروع باشد. قرائن و احوال دیگر شهادت می‌دهند که مستاجر از این گونه تصرفات و اعمال ناراضی نبوده و اجیر می‌تواند این کارها را انجام دهد. ۳.۲ - اجیر مطلقاجیر معین از دو جهت (مباشرت و زمان) معین بود و اجیر مطلق می‌تواند از یکی یا هر دو جهت مطلق و رها باشد بنابراین اجیر مطلق آن است که جهت انجام عملی اجیر شده بدون اینکه در اجاره قید شده باشد، کار را خودش انجام دهد. ولی زمان مشخص شده است. مثل اینکه اجیر شده برای خیاط در روز جمعه. ولی زمان تحصیل متعلق اجاره، بدون تعین می‌باشد. مثلاً شخصی را اجیر می‌کند می‌گوید لباسم را بدوز فقط خودت ولی زمان را مشخص نمی‌کند در چند روز باید بدوزی. ۳.۲.۱ - اجیر شدن دوباره اجیر مطلقاجیر می‌تواند برای دیگری کار انجام دهد. و اذن مستاجر اول لازم نیست، زیرا منفعتش در شخص معین یا زمان معین منحصر نیست. ۴ - امین بودن اجیراجیر نسبت به مال مستأجر که در دست او است، امین به شمار می‌رود. بدین جهت، در صورت بروز نقص یا تلف مال- جز در صورتی که کوتاهی کرده یا بنا بر قول مشهور، بر او شرط ضمان شده باشد- ضامن نیست. [۶]
مهذّب الاحکام ج۱۹، ص۹۸.
۵ - مالک شدن اجیر به اجرتاجیر با عقد اجاره، مالک اجرت می‌شود. ۶ - به کارگیری اجیر بدون تعیین اجرتبهکارگیری اجیر بدون تعیین اجرت کراهت دارد و در صورت به کارگیری، مستحق اجرة المثل است. ۷ - پانویس
۸ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۲۸۵. سایت پژوهه |